Wspólność a rozdzielność majątkowa

Dzisiejszy artykuł jest niejako kontynuacją poprzedniego artykułu, w którym omawialiśmy dla Państwa podstawowe zagadnienia dotyczące rozwodu w świetle polskich przepisów prawa. Podkreśliliśmy w nim, że sprawa rozwodowa kończy się wydaniem wyroku w którym sąd orzeka o kwestiach dotyczących sposobu rozwiązania małżeństwa, władzy rodzicielskiej, alimentów, podziału do korzystania ze wspólnej nieruchomości. Wszystkie dalsze kwestie, związane z podziałem majątku współmałżonków rozstrzygane są w odrębnym postępowaniu a są ściśle powiązane z ustrojem majątkowym, jaki obowiązuje w małżeństwie.

W poniższym artykule postaramy się przybliżyć Państwu między innymi: 

• Co to jest ustrój majątkowy?
• Czym jest wspólność i rozdzielność majątkowa i jakie są ich rodzaje?

Małżeńskie ustroje majątkowe w Polsce

W momencie zawarcia małżeństwa, w świetle prawa, między małżonkami powstaje nie tylko więź uczuciowa – emocjonalna, ale również więź gospodarcza i ekonomiczna. Co za tym idzie, więź ekonomiczna może przyjmować różny charakter, ze względu na rodzaj ustroju majątkowego przyjętego przez małżonków. 

Najprościej rzecz ujmując, ustrój majątkowy małżeński dotyczy tego jak wygląda całość stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami w obrębie ich wzajemnej sytuacji finansowej. Dotyczy zatem zarówno majątku, który każdy małżonek miał przed zawarciem małżeństwa oraz majątku nabytego w trakcie trwania związku małżeńskiego, a ponadto wzajemnych relacji tych majątków względem siebie. 

Całość stosunków majątkowych małżeństwa reguluje w Polsce Kodeks Rodzinny i opiekuńczy, a w szczególności dział III tej ustawy, który wyróżnia dwa podstawowe rodzaje ustrojów majątkowych:

• ustawowy ustrój wspólności majątkowej,
• ustrój umowny, w tym ustrój wspólności rozszerzonej i ograniczonej, oraz ustrój rozdzielności zwykłej i z wyrównaniem dorobków. 

Ustawowa wspólność majątkowa 

Wspólność majątkowa ustawowa to najpowszechniejszy ustrój majątkowy wśród małżeństw w Polsce. Powstaje z mocy prawa w momencie zawarcia związku małżeńskiego, a określa ją art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Wspólność ustawowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich. W skład wspólności majątkowej wchodzą w szczególności:

• pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
• kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a subkonto w ramach konta ubezpieczonego ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).

Natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Są to między innymi przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przez każdego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego (przed powstaniem wspólności majątkowej), jak i między innymi:

• przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis, darowiznę;
• prawa majątkowe wynikające ze współwłasności łącznej;
• przedmioty do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• przedmioty otrzymane jako odszkodowanie za uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (nie dotyczy renty związanej z niezdolnością do pracy);

• nagrody za osobiste osiągnięcia;
• prawa autorskie i inne pokrewne;
• przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.

Umowna wspólność i rozdzielność majątkowa 

Umowna wspólność majątkowa powstaje przed zawarciem związku małżeńskiego lub jego w trakcie, w wyniku zawarcia przed notariuszem umowy majątkowej, która ustanawia

• umowną wspólność majątkową, która rozszerza lub ogranicza ustawową wspólność małżeńską,
• rozdzielność majątkową zwykłą lub z wyrównaniem dorobku.

Umowna wspólność majątkowa 

Umowna wspólność majątkowa w praktyce oznacza wspólność ustawową z ograniczeniem lub rozszerzeniem o umowę majątkową zawartą przed notariuszem i stosuje się do niej co do zasady odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej z pewnymi ograniczeniami. Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:

• przedmioty majątkowe małżonka pochodzące z dziedziczenia, zapisu, darowizny,
• prawa majątkowe objęte wspólnością łączną,
• prawa niezbywalne przysługujące jednej osobie,
• wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

Rozdzielność majątkowa 

Ustrój rozdzielności majątkowej powstaje również w wyniku spisania aktu notarialnego i może zostać zawarty przed zawarciem małżeństwa, jak i w dowolnym momencie jego trwania. 

W dużym uproszczeniu, rozdzielność majątkowa charakteryzuje się tym iż każdy z małżonków zachowuje swój odrębny majątek, który nabył zarówno przed, jak i po zawarciu umowy małżeńskiej. Ma również prawo zarządzać nim w pełni samodzielnie. W wyniku rozdzielności majątkowej nie mamy zatem do czynienia z majątkiem wspólnym, a jedynie z odrębnymi majątkami osobistymi obojga małżonków.

W polskim prawie wyróżnia się także rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Opiera się ona na takich samych zasadach jak rozdzielność majątkowa zwykła, natomiast przewiduje inne konsekwencje w momencie rozwiązania umowy małżeńskiej. W przypadku tego rodzaju rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek jego współmałżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę sumy pieniężnej lub przeniesienie określonego prawa na swoją rzecz. 

Przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej

Warto wspomnieć na koniec, że Kodeks Rodzinny i opiekuńczy przewiduje również taką konstrukcję prawną, jak przymusowa rozdzielność majątkowa, z którą mamy do czynienia w ściśle określonych przypadkach, takich jak:

• orzeczenie separacji;
• żądanie jednego z małżonków ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej z ważnego powodu;
• żądanie wierzyciela jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków;
• ubezwłasnowolnienia bądź ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. 

W wyniku zaistnienia powyższych przesłanek, sąd ustanawia między małżonkami ustawową wspólność majątkową. 

Sprawy rodzinne ze względu na bagaż emocjonalny mogą skutkować utratą możliwości dokonania obiektywnego osądu przez Klienta zlecającego prowadzenie sprawy, dlatego doświadczony adwokat rodzinny stanowi gwarancję rzetelnej porady w zakresie oceny aktualnej sytuacji faktycznej i możliwości prawnych z nią związanych.

Jeśli chcieliby Państwo zasięgnąć porady prawnej w zakresie prawa rodzinnego, lub szukają Państwo rzetelnej obsługi prawnej w sprawie rozwodowej, zapraszamy do kontaktu z kancelarią.