Spadek: notarialny akt poświadczenia dziedziczenia

Kontynuujemy nasz cykl poświęcony spadkom. 

Tak jak wspominaliśmy w poprzednim artykule, stwierdzenie nabycia spadku pomimo tego, że ma charakter deklaratywny i nie jest obowiązkowe, jest bardzo istotne z punktu widzenia spadkobiercy. Dzięki niemu, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wobec osób trzecich oraz swobodnie zarządzać otrzymanym majątkiem.

Upraszczając, oznacza to, że spadkobierca może na przykład:

• przerejestrować samochód będący własnością spadkodawcy,
• mieć dostęp do jego rachunku bankowego,
• dokonać szeroko pojętych czynności związanych z jego nieruchomością.

W prawie polskim, stwierdzenie nabycia spadku można uzyskać w dwojaki sposób: w wyniku postępowania przed sądem lub poprzez notarialny akt poświadczenia dziedziczenia. Skąd wiedzieć, który tryb jest właściwy dla naszej sprawy? 

Postępowanie przed notariuszem, czy postępowanie sądowe?

Wszystko uzależnione jest od okoliczności danej sprawy, bowiem warunkiem koniecznym postępowania przed notariuszem jest zgodność spadkobierców co do kręgu uprawnionych. Jakiekolwiek spory między potencjalnymi spadkobiercami uniemożliwiają wydanie aktu poświadczenia i co za tym idzie muszą zostać rozstrzygnięte przez sąd. 

W obu przypadkach natomiast nie ma znaczenia, czy dziedziczenie następuje z mocy ustawy, czy na podstawie testamentu (z wyłączeniem testamentu szczególnego – tu właściwe jest postępowanie przed sądem). Dodatkowo może się okazać, że finalnie w obu postępowaniach koszta są zbliżone. 

Jedną z niewątpliwych zalet procedury notarialnej jest oszczędność czasu. Często bowiem w przypadku postępowania sądowego, sprawa nie kończy się na jednej rozprawie. Proces staje się czasochłonny i wymaga od zainteresowanych kilkukrotnego stawienia się przed sądem. 

Pierwszy z wymienionych sposobów omówiliśmy w ostatnim artykule, dziś natomiast zajmiemy się postępowaniem przed notariuszem. 

Postępowanie przed notariuszem

O wydanie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia mogą wystąpić:

• spadkobiercy ustawowi lub testamentowi,
• osoby, na rzecz których spadkodawca uczynił zapis windykacyjny. 

Aby jednak wydanie tego dokumentu było możliwe, należy wpierw spisać protokół dziedziczenia, a samo postępowanie można podzielić na dwa etapy. 

I. Spisanie protokołu dziedziczenia

Protokół dziedziczenia sporządzany jest w celu ustalenia porządku dziedziczenia w obecności wszystkich osób zainteresowanych (potencjalnych spadkobierców, jak i zapisobiorców windykacyjnych). Jak mówi artykuł 95c.§1 Prawa o notariacie, notariusz poucza osoby biorące udział w spisywaniu protokołu o obowiązku ujawnienia wszelkich okoliczności objętych treścią protokołu oraz o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych oświadczeń.

Następnie notariusz spisuje protokół, zawierając w nim między innymi: 

• zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu,
• oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi,
• oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów,
• oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego,
• oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci,

oświadczenie odbierane w toku czynności o tym, czy w skład spadku wchodzą własność lub wieczyste użytkowanie nieruchomości lub udziały, akcje lub ogół praw i obowiązków w spółce handlowej będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych na terytorium RP.

Ponadto, jeśli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, w dokumencie należy zanotować oświadczenia spadkobierców o prostym przyjęciu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców wcześniej złożone. 

II. Sporządzenie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia

Po pomyślnym spisaniu protokołu dziedziczenia, notariusz może przystąpić do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia (APD), w treści uwzględniając przede wszystkim:

• dzień, miesiąc i rok oraz miejsce sporządzenia aktu,
• imię, nazwisko i siedzibę kancelarii notariusza, 
• imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL,
• datę i miejsce zgonu oraz jego miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci,
• wskazanie spadkobierców, którym spadek przypadł – imiona, nazwiska i imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę,
• tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku, a w razie dziedziczenia testamentowego – określenie formy testamentu,
• wskazanie osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, oraz przedmiotów tych zapisów, chyba że osoby te nie chcą lub nie mogą być zapisobiercami albo zapisy windykacyjne okazały się bezskuteczne,
• powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu,
• podpis notariusza.

Tak skonstruowany akt poświadczenia dziedziczenia niezwłocznie musi zostać wpisany do Rejestru Spadkowego i wówczas ma skutki prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Ponadto, należy mieć na uwadze, aby przed wizytą u notariusza skompletować wszystkie niezbędne dokumenty do sporządzenia poświadczenia. Aby uniknąć potencjalnych omyłek, zachęcamy do uprzedniego kontaktu z kancelarią. Pomożemy Państwu odpowiednio przygotować się do wymaganych czynności.